Tjalk :
naam van het meest voorkomende zeilschip onzer binnenvloot, het schip dat bekwaam is zoowel de wijde als de nauwe en ondiepe wateren te bevaren. De hoofdkenmerken zijn de vlakke breede vierkantige bodem - met een kiel en rond in de kim - die een groot laadoppervlak biedt en den vlotten gang bevordert, de flauw gebogen voorsteven, de nagenoeg rechtstandige achtersteven, de rechte vlakke zijden en de fraaie ronding aan de uiteinden, terwijl de geringe diepgang en de strijkende mast het mogelijk maken dat het schip bijna overal kan komen." (G.C.E.Crone, Nederlandsche Binnenschepen)

Tjalken zijn het produkt van een eeuwenlange evolutie in de scheepsbouw. Reeds in de zeventiende eeuw voeren er schepen waarin trekken van de huidige tjalken te herkennen zijn. Tot in de vorige eeuw werden de schepen in hout gebouwd; omstreeks 1880 kwam de ijerbouw op gang, die begin deze eeuw geheel door de staalbouw werd verdrongen.

Deze tjalkachtige schepen waren aan het eind van de vorige en het begin van deze eeuw de meest voorkomende zeilende vrachtschepen op de Nederlandse binnenwateren. Ze zijn herkenbaar aan de rechthoekige vorm, de gekromde voorsteven, de invallende boeisels bij voor- en achterschip en het aangehangen roer. De bodem is vlak, zoals bij de meeste grotere binnenvaartschepen. De lengte varieerde meestal tussen de 15 en 20 meter; het tonnage bedroeg een vierde tot een vijfde van de lengte.

• dekschip : type van een tjalk, waarvan de woonruimtes geheel onder dek liggen en via een trap naar de ruimtes onder dek toegankelijk zijn, in tegenstelling tot het paviljoenschip, waar de woonruimtes gedeeltelijk boven dek liggen, of zoals bij het roefschip, waar ze geheel zijn ondergebracht in een dekhuis.

• paviljoenschip ; Kenmerkend voor dit type is het lange helmhout, dat over het verhoogde achterdek - het paviljoen - draait ; het schippersverblijf is in dit achteronder.

• roefschip

• praam : schuit; klein schip uit hout of ijzer, met platte bodem, meestal kastvormig en open. 1. voor het transporteren van baggergoed ; 2. voor het transport van steenkolen en gereedschap naar zeeschepen ; 3. zeelichter (zeepraam).
• bolpraam : vaartuig gelijkend op de praam maar forser - plaatsteven met loefbijter - smal gangboord van 10 à 15 cm en voorzien van rijswaring - heel laag roefje (vrijwel even hoog als de luikenkap) - geen berghout of boeisel - soms vorzien van voor- en achterdek.

• platte bol : - doossteven - echt gangboord van ca. 25cm - voorzien van houten roer en stalen zwaarden - mast met uitwip (wegerij) - uitgevoerd met voor- en achterdek - berghout van halfrond op dekhoogte - strijklier tussen klapluik in voorsteven.
• bolschip : - hogere voor- en achtersteven dan de platte bol - voor- en achtersteven voorzien van een laag boeisel tot aan de bolders - in de zij voorzien van een houten zetboord - voor de roef een hekje in verband met licht in de roef via de raampjes - op het boeisel bij de achtersteven een stalen sierhekje.
• opgeboeide bol (bolle met boord) : - voorzien van een zeer laag boeisel over de hele lengte van het schip - boeisel verbreden zich bij kop en kont - op het boeisel veelal een houten zetboord (settelboord) - berghout van plat-halfrond profiel op dekhoogte
  
• boltjalk
  - boeisel overal bijna even breed - berghout niet meer op dekhoogte - smal berghout - smalle stuiten (niet breder dan 5cm)
  

Groninger tjalken

• turftjalk : (Groninger tjalk) - lichte bouw en constructie - ca. 50 à 60 cm ton waterverplaatsing - wellingplaat bijna tot aan het water - fors berghout - ronde kimmen
  
• zeetjalk : (Groninger tjalk) - robuuste schepen van ca. 100 tot 140 ton - forse breedte (ca. 5 meter) en holte (1,80 à 2 meter) - roef met twee ingangen - i.v.m.kompas binnen - achterwand roef van hout met kompasraam; dak van de roef van hout (meestal zeegroen) - schip wit of grijs met zwart berghout - boordlichten op steunen boven op het boeisel - luikenkap voorzien van drie schoorbomen - soms luiken vergrendeld met sluitbomen - vooral in de kop extra stringers - staand want aan stuurboord voorzien van weeflijnen - soms uitgerust met een ra voor een breefok
• Groninger tjalk : - fors schip, 60 à 100 ton - brede huidplaten in de kop - eingszins plomp - eenvoudig uiterlijk, weinig versiering - ingang roef aan stuurboord - hoekig schoorsteentje
• koftjalk : - alleen Gronings - herkenbaar aan de schoenersteven - vast zetboord op het boeisel - kluiverboom ligt boven op de steven - brede en zware stuiten en berghout - breder en holler dan de zeetjalk - grote luxueuse roef - soms paalmast (al of niet voorzien van steng) - lange rechte gaffel(s) - grote mast met ra voor de breefok - lange top voor een topzeil - staand want met weeflijnen.
  De Onderneming, die in een vroeger leven sinaasappels uit Noord-Afrika haalde en stenen van België naar Engeland vervoerde, maakt nu al weer enkele jaren deel uit van de Nederlandse bruine vloot. Een koftjalk verschilt van een gewone tjalk door een zware bouw, de hoge verschansing, de breedte en de zwaar uitgevoerde tuigage.

overige

• Friese tjalk : De grote Friese tjalken werden vooral gebruikt voor de vaart op alle Nederlandse waterwegen, hoewel ze ook speciaal voor de kustvaart werden gebouwd. Hun laadvermogen lag meestal tussen de 80 en 120 ton. Een opvallend kenmerk van Friese tjalken is dat de huidplaten voor en achter zeer smal zijn, terwijl de stuiten onder een hoek bij de voor- en achtersteven komen.
• skûtsje : Skûtsjes zijn lage, sierlijk gebouwde tjalkjes. De bouwwijze met smalle huidgangen voor en achter komt overeen met die van de grotere Friese tjalken. Kop en kont zijn echter nog sterker geveegd (weggesneden), terwijl de boiesels - vooral aan de stevens - sterk naar binnen vallen. Skûtsjes zijn dan ook meer op snelheid dan op laadvermogen gebouwd. De eigenlijke skûtsjes, met een lengte van om en nabij de 12 meter, maten zo'n 10 tot 20 ton. De wat grotere skûten, die later onder invloed van het skûtsjesilen de verzamelnaam skûtsje overnemen, varieerden in grootte van 20 tot 50 ton. Meestal werd met het skûtsje mest of terpaarde gevaren, hoewel af en toe ook andere lading, zoals aardappelen, suikerbieten, turf of stenen werden vervoerd. Het vaargebied beperkte zich voornamelijk tot de Friese en Groningse binnenwateren. Incidenteel voeren de grotere skûtsjes ook wel over de Zuiderzee, maar ze waren hier eigenlijk niet voor geschikt.
• Hollandse/Zuidhollandse tjalk
• paviljoentjalk/-schuit : Paviljoentjalken (ook wel schuiten genoemd) werden gebruikt voor de vaart in Holland en Zeeland. De termen tjalk en schuit worden meestal als synoniemen gebruikt. Volgens sommigen echter wordt met de term schuit een bepaald tjalkachtig type aangeduid dat enige overeenkomst met de poon zou hebben. Deze laatste is te herkennen ann de zéér hoekige vorm en de platte vierkante kop. De tonnenmaat van de paviljoentjalken lag tussen de 40 en 100 ton. Omdat de woning zich onder het verhoogde achterdek (paviljoen) bevond, hadden de schepen een lage kruiphoogte. Veel paviljoentjalken hebben een breedte van 4,10 meter en een kruiphoogte van 2,40 meter. Deze schepen worden wel Wagenbruggers genoemd, omdat zij nog net de Wagenbrug in Den Haag konden passeren (z.o. Hagenaars).
• ijsseltjalk IJsseltjalken zijn de paviljoentjalken die in het gebied van de Hollandse IJssel werden gebruikt. Ze zijn over het algemeen iets kleiner en relatief breder van bouw, hebben een lagere kruiplijn, maar de vorm is minder hoekig. Ook vallen de boeisels sterker naar binnen. De tonnenmaat varieerde van 40 tot 80 ton. Ijsseltjalken werden meestal gebruikt voor het baggeren en vervoeren van zand. Omdat ze er vaak zo 'gelikt' uitzagen, werden deze schepen ook wel aangeduid met de benaming Isseljacht of Boeiertjalk."
• poon : De poon kwam in de vorige eeuw in Zeeland, maar ook in Zuid-Holland veel voor. De tonnenmaat laag meestal tussen de 30 en 70 ton. De meeste ponen werden op Zuidhollandse en Westbrabantse werven gebouwd. Het waren vornamelijk houten schepen en er zijn slechts (tot 1900) weinig ijzeren ponen gebouwd. Wel zijn er in sommige paviljoentjalken en -schuiten de trekken van een poon te herkennen en dit maakt het soms moeilijk om te bepalen of je met een poon of met een Zuidhollandse tjalk te maken hebt. Kenmerkend voor de poon is volgens sommigen de hoge steile voorsteven, die bovenaan iets achterover valt en naar de hommer wijst, de hoge vierkante kop (de poon 'Verwisseling' heeft zijn steven tot 3,20 meter boven de waterlijn en je kunt ruim onder het voordek staan) en het oplopende achterschip met het verhoogde paviljoendek. Vaak ook had het paviljoen in het boeisel vierkante ramen.
• Praam : Tjalkachtig schip, maar praktisch zonder zeeg. De Overijsselse praam was de grootste. Dat was een robuuste vrachtvaarder met hoge boorden. De Enterse zomp was de kleinste. De aanduiding Praam wordt ook wel gebruikt als scheldnaam voor een niet nader omschreven schuitje en voor westlanders.

Fries paviljoenjacht of skûtsje
staatsie - of hektjalk
ijsselscheepje
Zeeuwse poon
Belgische otter